Европын холбоо ба Чех Улс

Европын холбооны (ЕХ) ажлыг гишүүн орнууд нь зургаан сарын хугацаатайгаар ээлжлэн зохицуулдаг. 2008 оны сүүлийн хагас жилд энэ ажлыг Франц хийж байсан бол, 2009 оны нэг сарын нэгнээс Чех (чехийн засгийн газар) авав. ЕХ ба дэлхий дахин, Эрчим хүч, Боловсрол гэсэн холбооны ерөнхий урианаас гадна чехүүд "Саад тотгоргүй Европ" гэсэн өөрийн давхар уриатай байгаа.

Даяарших эсвэл даяаршихгүй үлдэж сондгойрох; нэгдэх эсвэл тусгаарлах асуудал дээр дэмжигчид эсэргүүцэгчид байдаг. Чех Европын холбооны гишүүн болохоос өмнө “ЕХ-нд нэгдэх үү, нэгдэхгүй юү?” талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр евроинтерацийг дэмжигч, эсэргүүцэгч талуудын эсрэг тэсрэг санал бодол илэрхийлсэн нийтлэл, мэтгэлцээн өргөн явагддаг байв. Одоо ч чех нийгэм, тэр ч байтугай төр засаг нь энэ асуудлаар санал зөрсөн хэвээр. Чех улс ЕХ-г “даргалж” байгаа энэ үед ерөнхий сайд нь евроинтерацийг дэмжигч, ерөнхийлөгч нь тааламжгүй хандагч байгаа нь нэн сонирхолтой.

Харьцангүй шинэ гишүүн орон ЕХ удирдлагыг хүлээн авангуут Газын зурвасд дайн, Украин Оросын хийн хоолойн зөрчил үүсээд ажил анхнаасаа ярвигтай эхэлсэн. Ерөнхий сайд Мирек Тополанек хийн хоолойн асуудлыг зуучлан зохицуулах гэж Украин Орос хоёрын хооронд нойр хоолгүй “шогшон” байхад, Гадаад хэргийн сайд Карл Шварценбергэр нь дайны галын шугамд байн байн очиж Израиль Пластиныг эвлэрүүлэх гэж байхад, чехийн уран барималч Давид Черни „Ентропа“ хэмээх улс төрийн хошигнол, Европарламентэд Чехийн ерөнхийлөгч Вацлав Клаусын хэлсэн үг шинэ удирдлагын хазгай буруу гишгэхийг анаж байсан барууны „хөгшин бурхи“ нарт „дайран дээр нь давс үйх“ шиг л болж хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шүүмжлэл дүрэлзэв.

Дашрамд дурдахад, эдийн засгийн хөгжлийн түвшин, ялгааг үл харгалзан "Европын нийтлэг иргэншил, соёл, үнэт зүйлс, нийтийн зах зээл" гэж баруун европын (Австри, Англи, Бельги, Дани, Финлянд, Франц, Герман, Грек, Ирланд, Итали, Испани, Люксенбург, Нидерланд, Португаль, Швед ) улсууд нэгдсэн Европын холбоо 15 гишүүнтэй байсан бол 2004 онд хуучин социалист Дорнод, Төв Европ, Балканы (Болгар, Чех, Эстони, Унгар, Лави, Литви, Польш, Румын, Словак, Словени ) зэрэг арван орон, мөн Мальта, Кипр нэгдэснээр 27 гишүүн оронтой болжээ. Ойрын ирээдүйд Хорват, Македон, Турк нэгдвэл гучуулаа болно. Хэтдээ дэлхийн бодлогод зонхилох үүрэг гүйцэтгэх нэгэн цул олон улсын маш хүчирхэг институт болж магад гэсэн таамаг байдаг.

„Ентропа“ хэмээх орчин үеийн хэв маягтай том хэмжээний барималд Европын холбооны орнуудыг шатах хийн хоолойд дүүжлээстэй элдэв зүйлээр дүрсэлсэн дотор Болгарыг Туркийн жорлон мэтээр харуулжээ. Хэрвээ ийм ёгт санааг илэрхийлсэн баримал европын олон орны уран барималчдын хамтын бүтээл байсан бол асуудал гарахгүй байв. Ядаж түүнийг Европарламент хуралддаг ордонд байрлуулаагүй сан бол Чехийн тэргүүн шадар сайд Вондра, ерөнхийлөгч Вацлав Клаус нар уран барималч Давид Чернигийн өмнөөс албан ёсны хүлцэл өчих хүртэл асуудал хурцдахгүй байлаа. Яахав Чехэд уран бүтээлчид чөлөөтэй сэтгэж, дураар урлан бүтээх чөлөөт хөрс байна гэдгийг чанга хашгиран зарласнаас биш урлагын бүтээлийнхээ хувьд ур хийц онцгүй, содон сайхан санаа илэрхийлээгүй зүйл.

2009 оны 2 дугаар сарын 19-нд Европарламентын хуралд ерөнхийлөгч Вацлав Клаус үг хэлж байхад танхимд хуран цугласан олны зарим нь „браво“ гэж хашгиралдан баяр хөөрөө илэрхийлж, зарим нь дургүйцэн шууд босон хурал хаяж байв. Интеграцлан нэгдэх үйл явц эерэг сөрөг үр дагавартай, нарийн төвөгтэй болохыг ингэж ил шулуун, түс тас, зоригтой хэлсэн хүн байгаагүй болохоор түүний илтгэлийг хүмүүс ийнхүү донсолгоотой хүлээн авч байсан юм.

„ЕХ тухайн улс орон дотроо шийдчих асуудал бүрд үргэлж оролцож, Европарламентын санал хураалтаар амьдралаас хол хөндий шийд гаргаж байгаа нь тухайн орны иргэдийн хүсэл сонирхолд тэр бүр нийцэхгүй байна. Хэт төвлөрсөн удирдлагатай холбооны өнөөгийн систем, холбооны улсуудаа төвөөс захирч байсан Зөвлөлт Холбоот улсыг санагдуулж байна. Ардчилалын үнэт зүйлс алдагдахад хүрч байна. ЕХ, түүнд интеграчлагдах явц нь хүмүүс эрх чөлөөтэй сайхан амьдралд хүргэхэд үйлчлэх хэрэгсэл болохоос бус холбоо өөрөө бидний туйлын зорилго биш. Холбооны дүрэм журам нь улс орон бүрийн эрх ашигт бүрэн нийцэхгүй байна. Хятадын бараанд 66 хувийн гаалийн онцгой татвар оруулах нь дэндүү хатуу хориг арга хэмжээ“ гэх мэтээр ерөнхийлөгч Клаус Европын Холбоог шүүмжлэсэн. Мэдээж ЕХ-ны сайн талыг нь бас дурдсан.

Чехийн парламентын доод танхим Лиссабоны гэрээг батлахаар болж санал хураасны яг маргааш нь ерөнхийлөгч нь Брюсельд ийм үг хэлсэн гэж байгаа. Чехийн хуулиар парламент нь баталсан ч ерөнхийлөгч нь гарын үсэг зурж байж хууль хүчин төгөлдөр болж баталгааждаг юм байна. Одоогоор ерөнхийлөгч “гарын үсэг зурна, зурахгүй” дээр хариу хэлдэггүй нь барууныхны эгдүүг ихээхэн хүргэдэг бололтой.

Улс төр судлаач, эдийн засагч, хуульч биш бибээр Европын Холбооны бүтэц, хууль, улс төрийн хөшүүрөг, эдийн засгийн гэрэл сүүдрийг мэдэхгүй. Клаус шиг зангарагтай том улс төрчийн хэлсэн үгэнд дүн шинжилгээ хийж чадахгүй. Энэхүү тэмдэглэл бичихдээ тийм зорилго ч тавьсангүй. Гэхдээ чехийн удирдлага өөрийн гэсэн онцлогтой тийм нэг харгуйгаар улс орноо залдаг гэдгийг баттай хэлж чадна.

Дэлхийн ихэнхи орны ойн нөөц хорьдугаар зуунд хорогдсон бол, ой мод сэргээх ажлыг төлөвлөгөөтэй, тогтмол явуулж улсынхаа ойн нөөцийг хорогдуулалгүй авч үлдсэн дөрөвхөн орны нэг нь Чех.

Социализмын үед дотоод яамны мэдлийн боловсон хүчин байсан, эсвэл мэдүүлэгч байсан хүмүүсийн жагсаалт гарган тарааж, ардчилсан нийгэмд улсын хариуцлагатай ажил хийхийг хорьсон тогтоолоор социалист үр дагавраасаа дэндүү огцом, эрс салсан тэр хэмжээгээрээ зах зээлд түргэн амжилттай орсон орон бол Чех.

Европын Холбооны дотоод дүрмийг хуульчилан заасан Лиссабоны гэрээнд гарын үсэг хараахан зураагүй байгаа хоёрхон орны нэг Чех.

Доллар, евротой харьцах кроны ханш жилээс жилд чангарч, үндэсний мөнгөн тэмдэгтээ хамгаалах зөв бодлого барьж ирсэн орон бол Чех. Ард олонд хүнд тусч цочирдоно хэмээн одоо болтол гүйлгээндээ евро хэрэглэхгүй цааргалсаар, үндэсний мөнгөн тэмдэгттэйгээ байгаа европын цөөхөн орны нэг Чех.

Дэлхийн эдийн засгийн хямралыг даван туулах арга хэмжээ гэгчээр ихэнх орны засгийн газар нөөцөөсөө мөнгө гаргаж байхад ийм арга хэмжээ аваагүй үлдсэн хоёрхон орны нэг нь Чех.

Хямралын үед олон үйлдвэр, аж ахуйн газар үүдээ барьж ажилгүйчүүд огцом өсөхөд нийгмийн гэмт хэргийн нөхцөл байдлыг муутгахгүйн үүднээс, өөрийн чех ажилчиддаа ажилтай байх илүү боломж олгох, өөрийн ардуудад ажилгүйн халамжийн мөнгө илүү хүртээх гэж замын зардал даан, халаасны мөнгө 500 евро олгон гадны цагаачдад эх нутагтаа харих боломж олгосон өөр орныг би дуулаагүй. Энд ажиллаж байгаад энэ программын дагуу нутаг буцсан нэлээд олон монголчууд бий.

Өчигдөр Чехийн засгийн газрын тэргүүн Мирек Тополанек НАТО-ын (ПРО) пуужин эсэргүүцэх ракет Чехэд байрлуулах төслийг парламентаас буцаан татаж буйгаа зарлалаа. Ерөнхийлөгч Вацлав Клаус Америкт лекц уншиж байгаад иржээ. „Зах зээлийн хуулиар зохицуулагдах үйл явцад төр хэтэрхий хутгалдсанаас эдийн засгийн энэ хямрал үүссэн. Гэтэл хямралаас гарахад төрийн орлцоог хэт дөвийлгөж байна“ гэсэн үгийг америкийн хэвлэл мэдээлэл бас өлгөн авч шуугисан сурагтай.

Манай засгийн газрын тэргүүн ч бас хойд хөршид айлчилж гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурж явааг үзэж, сонслоо.