Өвөөгийн сүнс ивээсэн нь

Хүнсний ногоогоор хангадаг байсан улсын өмчийн том сангийн аж ахуйнууд татан буугдсан уу, бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж чадахаа больсон шиг. Хүнсний зах дэлгүүрт элдэв бордоогүй хор хөнөөлгүй эрүүл монгол төмстэй зэрэгцээд, хятад төмс зах зээл булаацалдаад байдаг болов. Социализмын үед намар бүр их дээд, тусгай дунд сургуулийн оюутнууд сангийн аж ахуйд очиж ургац хураалцдаг байв. Мэдээж үнэ хөлсгүй ажиллана. Сургууль төгсөөд удаагүй залуухан багш байхдаа намрын дайчилгаанд олон явсаан.
Үүнээс анхны жил санаанд тод үлдэж. Оюутнууд үргэлжилсэн урт наартай цэргийн казарм шиг урт байшинд, багш нар монгол гэрт байдаг байв. Ахмад багш нар хоймор голлоод зүүн талаар эмэгтэй, баруун талаар эрэгтэй багш нар насны эрэмбээр байрлана. Ажлын дараа тоглоом наргиан болсоор ахмадууд хэзээ гудсаа дэлгэж хүн бүрийн ор дэр байраа эзлэсний дараа өөрийн зайгаа олохоос өөр аргагүй хамгийн залуу миний байр зүүн хатавчинд байх. Оюутны байранд очиж элдэв зар хүргэх, хүүхэд дуудах гээд гар хөлийн үзүүрт баруун зүүн хатавчны залуучууд бид гүйгээстэй. Зах хязгаар нь харагдахгүй төмсний талбайд оюутнуудаа дагаад өдөржин явна. Сангийн аж ахуйн ажил зохицуулж байгаа хүмүүс талбайд эзгүй хүүхдүүд байна гэж андуурах, зам явах бичгэндээ ажлаа бичүүлж гарын үсэг зуруулах гэсэн самосвалын жолооч нар багш хайж миний хажуугаар өнгөрөөд өөр том хүн хайж давхидаг байсныг бодоход ажлын хар жийгээд, хөвөнтэй хүрэм, ажлын бээлий өмссөн бибээр оюутнаасаа ялгардаггүй байсан шиг байгаа юм.
Тарианы үтрэм дээр ажиллаж буй цөөхөн хэдэн оюутан эргэх болоод баруун зүүн хатавчнаас залуу багш нарыг тодруулж байна. Мэдээж хамгийн бага зулуугаараа би бас орчихлоо. Гэтэл машинаар бус мориор явах учиртайгаа мэдэв. Надтай хамт явах ёстой надаас дөрөв тав эгч нэг эмэгтэй, ганц хоёр ах миний үе шахуу нэг эрэгтэй багш нар морь гэхээр цочирдож байгаа шинж алга. Би ч нэрэлхээд морь унах нь битгий хэл ойртож үзээгүй гэдгээ хэлсэнгүй. Айж байгаа хүнийг морь мэдрээд хавьтуулдаггүй гэж дуулсан санаанд ороод, тайван бай, тайван бай, бүр тайван бай гээд өөрийгөө тайвшруулж байлаа. Дотроо ч тайван болчихлоо. Гадна дүрээ айгаагүй болгох гээд, өндөр морийг нь унавал та хоёртой ойролцоо харагдана байх гэж би тоглоом хийсэн шиг хэнэггүй дүр эсгэв. Тэгтэл тэд унаж сурсанаараа монгол морио авна гээд өндөр морь надад ноогдов. Тоомсогийн цус холилдсон бололтой, нэлээд өндөр нэг морь байсан юм. Явах гэсээр байтал нар шингэж байна. Нөгөө хоёр багш маань хэрхэн мордохыг ажиж байгаад, өндөр хул морь руу шууд хүрч очоод мордож орхилоо. Морь маань ямар ч байсан хажиглаж цэрвэсэнгүй, шинэков намайг хүлээгээд авчихлаа.
Сандал гэдэг суухад зориулагдсан гэдэг шиг эмээл дээр нь суугаад явдаг гэсэн биш бололтой. Доороос балбаад холгоод байнаа гээд ориллоо. Дөрөөгөө жийгээд босоодуу яв гэж байна. Бид хориод км газар явах ёстой. Нөгөө хоёр маань уралдах уу гээд ташуур өгөөд давхиулж гарав. Би ч дуурайгаад мориныхоо хондлойд ташуур буулгав. Миний морь ч нөгөө морьдоос хоцрохгүй хурдлах гэтэл нэг юм саад болоод байх шиг. Жолоогоо сул тавих ёстой байж, хожуу ч гэсэн ойлгоод, дөрөө жийгээд жолоо тавиад давхиж өгөв. Сайхан байсаан. Гэтэл нөгөө эмэгтэйн морь бүдрээд тэр багш уначихлаа. Эрэгтэй багш морио зогсоогоод, бууж харайгаад, түргэн зуур өөрийнхөө болон нөгөө бүдэрдэг морийн гурван хөлийг холбоод тушиж орхив. Эмэгтэй багш их эвтэйхэн унах шиг болсон. Өөрөө босоод зогсчихсон байсан. Эрэгтэй багш түүнийг өргөөд сэгсрээд ч байх шиг, толгой тархийг нь барьж үзээд юмыг яаж мэдэхэв гээд алчуур духаар нь зангидаад гялалзуулж байна. Морь тушиж чадахгүй, тийм том лагс эмэгтэйг арчилж чадахгүй бибээр арай гэж зогсоосон морин дээрээ л байж байв. Нөгөө хоёр маань тэгсхийгээд цааш хөдлөхөөр болж, үлдсэн замаа бид аажуухан галигуулсаар барав. Очих газраа хүрээд мориноосоо буугаад хурдхан жолоогоо эрэгтэй багшид өгөв таминь. Анх удаа морь унаж үзлээ. Ашгүй яаж унаж туссангүй мэнд ирэв гэж үнэнээ хэлэв. Нөгөө хоёр миний айдаггүй тэнэгийг гайхаж байна. Аргагүй шд өөрсдөө хөдөө өссөн, хурдан морь унаж уралдаанд орж байсан хүүхдүүд гэнэ. Нэгэнт бүх юм болоод өнгөрсөн хойно онгирмоор санагдаад, би хотод төрж өссөн морь мал мэдэхгүй ч миний аав, аавын аав, аавын өвөө бүгд морин дэл дээр хүн болсон улс. Тэгж ярьвал манай хуланц өвөө (өвөөгийн аав) нутаг усандаа алдартай сайн уяач байсан гэлээ. Бурхан тэнгэрт итгээд сүсэглээд байдаггүй ч, тэр өдөр өвөөгийн маань сүнс намайг дагаж, надад тусалж ивээж явсан гэж бодогдоод байдаг юм.