Улс төржих шахав

Найз нартай он лайнд мэнд мэдээд сэтгэлийн хэдэн сайхан үгс солилцох гэхээр өөдөөс улс төржөөд залхмаар. Засгийн газарт мэдлэг чадвартай тэр, оюун сэтгэлгээний зангараг сэтгэлгээний цар хүрээгээрээ тэр л орох байсан, гэтэл захын наймаачин бас сандлын хуучин олбог ороод гээд бүх улс төрчдийг андахгүй том авна. Баяр өөрөө тэгэж гишгэх байсан ингэж харайгаад гээд алхадал гишгэдэл, дуу хоолой, царай зүсийг нь хүртэл сонжино. Ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд гээд улс орны нүүр царай болдог хүмүүс царайлаг, нуруулаг, хамарлаг баймаар гэнэ. Манайхан гадна дотноос юм шиншилж олохдоо сайн хамарлаг хүн сонгоод байгаа юм байх. Орсууд баавгай нэрээ хадгалах гэсээр жоохон бамбарууш дээрээ залчихаад өхөөрдмөөр л гэнэ. Америкууд дэлхийг зангидаж байхад хараа дээгүүр байх гээд нуруулаг хүнд дуртай. Дэлхий хоёр дайн өдөөсөндөө эмзэглэдэг германууд эх хүн дээрээ тавиад гээд улс төр нэвт үнэртсэн яриа хөвөрнө.
Сэдэв солих санаатай чех пиво сайхан шүү гээд тэрүүхэндээ эршүүд царайлав. Тэгсэн баахан пивоны нэр урсгаад согтуу хоёр эрийн баранд уулзсан яриа шиг болчихов. Хар Хорин, Боргио гээд байхаар нь манай монголын пиво чех пивоноос дутахгүй сайн болсон дог оо гэв. Манай монголын архи пиав ер нь их сайжраад байгаа. Манай тэргүүлэх салбар болох гээд, тэгээд ч архи пивоны бизнесийн ард томчуул байгаа. Томчууд ч гэж дээ, муу луйварчид. Өчнөөн олон баар диско байгуулаад. Эзэд нь нөгөө томчуулын нууц амрагууд. Хүний зовлонд ханадаггүй муу хувалзнууд. Хувалз чинь хөдөөнийх байх гэвэл, хотод цус сордог бөөс бисаа өөр ямар эвгүй шимэгч байна тэр бүгд чинь тэд нар гээд уурсаад явчихав.
"Төрийн төлөө огтоно боож үхэв" гэгчээр бид энд хүүхнүүдийн сайхан яриа дэлгэхгүй том аваад, юу ч ярьсан дандаа улс төржөөд гэвэл. Хүн болгоны ярьдаг сэдэв улс төр болоод улс төржих нь иргэний үүрэг шахуу болоод, наана чинь улс орон тэр чигээрээ улс төрөөр амьсгалж байна. Сайд солигдох тоолонд баахан хүмүүс хоморгонд нь ажилгүй болдог болохоор өөрийн талын хүний төлөө үгээ хэлж байхаас аргагүй. Төрийн механизмыг зөв гольдролд оруулахад олны оюун ухаан үнэт үг хэрэгтэй. Төр нь дээр залраад ард бид нар доогуур мөлхөөд байна гэж ойлгоод байгаа бол буруу. Үнэндээ нийгмийн амьдралыг зохицуулах гэж төр байгаа. Төр бол түмэн олон бидэнд үйлчлэх ёстой зарц. Муу хүнийг зар, зарсан хойноо өр гэдэг үгийг сана. Ухаантай авхаалжтай зарцтай бол биенд амар шд. Худал хэлдэг хулгай хийдэг, ажлын чадваргүй хүнийг зарцаа болгож сонгож авахгүй биз дээ гээд намайгаа сургаад бас дахин сургаад, сэнхрүүлээд өгөв.
Дарга болох далан гурван мэх гэлүү (Роберт Грийний ”Эрх мэдлийн тулаанд ялах 33 стратеги”) нэг ном манайд хамгийн их гүйлгээтэй байгааг сонсоод бүгд дарга болох дуртай болохоор энгийн эгэл бор ажлыг нь хэн хийж энэ улс нийгэм хөгжих юм бол гэж бодож байсан чинь биш бололтой. Нийгэмд үйлчлэх төр хэмээх механизм эрүүл саруул эд эсээс бүрдвэл энгийн бидний эгэл амьдрал хэвийн гольдролдоо орох гэдгийг ухаарсан залуус тийшээ тэмүүлээд байсан юм байна. Зарц болох дуртай сонин юм...