Хөвүүн үрээ хайрлая

Гадаадын авгай нартай эрэгтэй, эмэгтэй хүний ааш зан тархи сэтгэхүйн ялгааны талаар маргалдаж байгаад манай монголчууд эрэгтэй хүүхдээ хайрлах хэмжээнд нь хайрладаггүй юм байна гэж бодсон доо. Кофе цай ёроолдсон шиг бид нар дэмий ярьж суулаа. “Эрэгтэйчүүд яагаад сонсож чаддаггүй, эмэгтэйчүүд яагаад газрын зураг тайлж ойлгодоггүй” (Allan and Barbara Pease “Why men don’t listen and women can’t read maps”) гэсэн эр эм хүний ялгааны талаар сонин ном уншаад гээд дуугарчихсан чинь нөгөө намуухан шивэр авир гэж байсан хүүхнүүдийн дунд тэслэх бөмбөг хаясан лугаа адил юм болов. Эрчүүд өргөн мөртэй, булчин шөрмөс ихтэй хатуу чанга биетэй, эмэгтэйчүүд өгзөг хавиараа хүчирхэг ч зөөлөн булбарай энэ тэр гэсэн физик физиолог ялгааны талаар бус ааш зан, тархи сэтгэхүйн ялгааг бичсэн ном л доо. Бүгд эрчүүдийг хайнга хайхрамжгүй, салан балиар гээд дутагдалтай муу талыг нь яриад шуугичихлаа.

Найз нарын яриагаар бол эрчүүд үл бүтэх улс шиг. Номонд бичсэнээр бол бидэнд байхгүй давуу талтай гээд байсныг санаад: “Эрчүүд алсын хараатай, юмыг өргөн цар хүрээтэй харж чаддаг болохоороо жижиг юм анзаардаггүй байх аа. Дэлхийн бараг бүх орныг эрчүүд удирддаг, том бизнесийг эрчүүд л толгойлдог шүү дээ” гэчихлээ.

Манант Албионы төлөөлөгч англи бүсгүй Каролайны жижигхэн шөнтгөр хамар хатан хааны бууриар ихэмсэг өргөгдөөд, шийдэмгий эрүү нь ерөнхий сайдын шийр зааж харагдана. Нээрээ бодохноо хатан хаан Викторийн үед Англи улс дэлхийд нэр нөлөөтэй том гүрэн болсон, ерөнхий сайд Маргарет Тетчерийн үед эдийн засгаар дахин хүчирхэг болсон л доо.

Германы канцлер эмэгтэй хүн гэдгийг сануулах мэт герман авгай Нелга өөдөөс хараад дуугүйхэн мушийж байна. Дайчин Викингүүдийн үр сад Норвег, Швед, Финлянд бүсгүйчүүл эрчүүдийн давуу талыг дэмжих юм болов уу гэж харлаа. Өнгө өнгийн оймс, ноосон цамц нэхээд чив чимээгүй. Хувийн амьдралдаа, амьдарч ирсэн нийгэмдээ сэтгэл хангалуун байдаг бололтой.

Цэлмэг тэнгэр шиг нүдтэй, алтан шаргал үстэй дөч хол гарсан ч арван наймт шиг гоолиг биетэй польш бүсгүй Иоханка “эмансипац” гэсэн ганц үг унагаж байна. "Эмэгтэйчүүдийн тэгш эрх жендер энэ тэр гэсээр манайд эр хүн ч хүчлэхэд хүнд ажлыг эмэгтэй хийх ёстой юм шиг, эмэгтэйчүүд бүх юмыг адилхан хийж чадах албатай юм шиг, ямар ч бэрхшээл давж гарах тэнцүүхэн чадвартай юм шиг ярьж бичдэг тухай санаад, миний дотор нэг юм огшоод явчихлаа. Энэ эмансипац гээч бидэнд ер юу өгсөн юм бэ? Монголд хөөрхий эмэгтэйчүүдийн багагүй хувь гадаа гарч эр, гэрт орж эм болж явсаар эмэгтэй хүний нандин чанар төрөлхийн зөөлөн зан аалиа хаяж байгаа бус уу гээд баахан юм яримаар санагдаад, сандарсандаа наадах чинь хоосон яриа гэх гээд “демо” үгийн төгсгөлийг мартаад гацаж орхилаа.

Төрлөх хэлээрээ ярьж байгаа хажууд сууж байсан англи найз маань хэл муутай ази анддаа туслахаар яарч “демо” эхлэлтэй үгнүүдийг “демограф” “демократ” гээд угсруулж байна. Гэтэл ширээний нөгөө талаас герман аялагатай “демагог” сонсогдож би ч цуурай мэт давтаж аваад польш хатагтай руу харлаа. Монголчуудыг Чингис хаанаар голдуу төсөөлдөг гадныхан яагаад энэ монгол эмэгтэй эрчүүдтэй ижил тэгш эрхтэй байх дургүй байгаа юм бол гэж гайхаж буй янзтай хөмсөг нь дээш өргөгдөөд ирлээ.

“Манай Монголд жижиг дунд бизнесийг голдуу эмэгтэйчүүд авч явдаг, дээд сургуульд суралцагчдын дал орчим хувь охидууд” гэлээ. Өөрөө өөрийгөө үгүйсгээд логик муутай ярьж байгаагаа ойлгож байлаа. Гэхдээ манай аль оюун билигтэй, эр зоригтой, эрдэм боловсролтой эрчүүдийг 1937 онд хомроглон устгачихсан. Социализмын үеийн тэр их айдас одоо ч бүрэн арилаагүй, зөндөө олон бүсгүйчүүд тулахтай эрийн нөмөр нөөлгөөр дутаж байгаа гээд Монголын өнөөгийн үнэн дүр төрх, хамаг үүх түүхээ ярилтай биш. Эрчүүд нь өрх гэрээ, нийгмээ авч явдаг хөгжилтэй орны эмэгтэйчүүд ойлгох ч үгүй байх.

Яриа аяндаа хүүхдүүдийнхээ хооллолт, бие бялдарын хүмүүжил, хичээл номны тухай сэдэвт шилжив. Ямар ч боловсролтой байсан эмэгтэйчүүд ажил хийхээс хүүхдээ хүмүүжүүлэх нь илүү чухал гэж боддог гэнэ. Хүүхдүүддээ ямар их анхаарал халамж тавьдаг, ялангуяа эрэгтэй хүүхдээ цааш бие дааж амьдрах чадвартай болгоход онцгой анхаардаг болох нь ярианаас нь илт. Дөрөв тавхан настай жоохон хөвгүүдээ хоккейн талбайд аваачаад, дугуйлан хичээллэж дуустал цаг гаран харж зогсохдоо унаж тусан хоорондоо зодолдож уйлж, мөсөн дээр унаад ярвайн босч байгаа хүүхдүүдийн ээж нар "эр хурга" чи хатан зоригтой байх хэрэгтэй гэсэн шиг юу ч болоогүй жишимгүй царайлж байдгаа ярьж байсан нь сэтгэлд тод үлджээ.

Дээр үед манайд өвөө, аав нар хөвгүүддээ эр хүний хийдэг уламжлалт ажлыг зааж сургадаг байв. Эмнэг сургадаг, адуу малтай ноцолддог эр хүн гэргийдээ гологдохгүй. Эмээ ээж нар ч охиддоо цагаан идээ боловсруулах, хоол унд хийх, дээл хувцас оёх гээд эм хүний ажлыг зааж сургадаг байв. Авгай нөхөр ямар байх ёстой гэсэн нийгмийн тийм нэг эталлон байж, түүний дагуу үр хүүхдээ хүмүүжүүлдэг байлаа шүү дээ. Одоогийн хотын хүүхдүүд адуу малтай ноцолдох биш, сүү сааль бэлдэх биш. Орчин цагийн хөдөлмөрийн хуваарьт тааруулан хүүхдээ өсгөмөөр болжээ. Одоо ямар эрийг жинхэнэ эр хүн гэж үнэлэх вэ гэдэг нийгмийн тэр эталлон хэмжүүр гэж байна уу? Эцэг эхчүүд энэ талаар ямар ойлголттой байна.

Манайд долоон настай айлын том хүүхэд бараг л насанд хүрсэн том хүн шиг дүү нараа харна, хоол унд хийнэ, гэр орноо цэвэрлэнэ. Дандаа гарын үзүүрийн эмэгтэй хүн хийж дөнгөчих ажил сурч том болж байнаа даа. Булчин шөрмөсөө чангалах, оюун ухаанаа тэлэх тийм орчин байна уу? Манай айл өрхийн хичнээн хувь интернеттэй бол? Хүүхдүүд мэдээлэл хангалттай авч чадаж байгаа юу? Ингэхэд өдөржин ядартлаа ажиллаж ирсэн ээж оройдоо хир буртаг угааж, хагархай цоорхойг оёхоос хүүхдийн толгой тархи, сэтгэлтэй ажилладаг билүү. Хүүхдээ хичээл номондоо жигдэртэл нь ээж нар хагас өдрөөр ажилладаг ч юмуу яадаг юм, арай бага ачаалалтай байж үр хүүхэддээ илүү анхаарах цагтай баймаар.

Эрэгтэй хүүхдийг эр зоригтой өөрийн гэсэн бодолтой, өрх толгойлж явах өндөр хариуцлагатай хүн болгох талаар бага анхаарч байх шиг. Эрэгтэй хүүхэд заавал тодорхой нэг мэргэжилтэй болох ёстой. Инженер эрдэмтэн, программч зэрэг дээд боловсролоор эзэмшдэг мэргэжлээс гадна барилгачин, уурхайчин, замчин, засварчин, дархан мужаан гээд ямар ч ажил мэргэжил сайхан даа. Зөвхөн эр хүний хүч тэнхээ хүрч байж хийгддэг ажил мэргэжлийн нэр хүндийг өндөрт өргөж, цалин хөлсийг зориудаар нэммээр шиг.

Техникийн их сургуулиас өөр байгалийн шинжлэх ухаан, техник технологийн мэргэжил олгодог дээд сургууль байхгүй, хувийн дээд сургуулиуд бүгд нийгмийн ухаанаар сургадаг. Манайд тийм олон хуульч, орчуулагч хэрэгтэй гэж үү? Сургууль төгсөж гараад мэргэжлээрээ ажиллах талбаргүй бол боловсролтой байхын ч хэрэггүй мэт. Эрэгтэй хүүхдийн сонирхох мэргэжлээр сургадаг дээд байтугай тусгай мэргэжлийн дунд сургууль манайд хэд бий билээ. Эрэгтэй хүүхдийн бие бялдраа хөгжүүлэх биеийн тамирын цогцолбор, усан бассейн хэд билээ.

Яагаад заавал эрэгтэй хүүхдийг онцлоод байгаа юм бэ? гэж гайхах хэрэггүй. Ажиглаад байхад эрчүүд нь нийгмээ авч явдаг улс орон өндөр хөгжилтэй байна. Манайд одоогоор хүчтэй хийморлиг эрэгтэйчүүд дутагдаж байна. Эрэгтэй эмэгтэй хоёрыг гэрийн хоёр багана гэвэл нэг багана маань ганхачихаад байна. Охидууд гадаад хүнтэй суулаа л гэх. Биеэ үнэллээ л гэх. Ээжүүд өрх толгойллоо л гэх. Хүчтэй чадалтай, авхаалжтай хийморьтой эрчүүд хар аяндаа гэнт гараад ирдэггүй юмаа. Тэднийг бага нялхаас нь эр хүн шиг болгож нийгэм төлөвшүүлдэг, нийгмийн эд эс болох айл гэр бүл аав ээж бүр өсгөж хүмүүжүүлдэг шиг санагдана.

Охин үрээ хайрлая гэж их ярьж бичдэг. Тэр хэмжээгээрээ "хүү яахав яаж ийгээд учраа олно", "эмэгтэй юм сул дорой юм охиндоо л боловсрол олгое" гэсэн үзэл бодол давамгайлж байсны горыг бид одоо амсаж байна. Хөвүүн үрээ хайрлая гэж чанга хашгирмаар болоод байна. Нийгмийг эрчүүд авч явдаг. Эхчүүд хүүхдээ сайхан хүмүүжүүлж өсгөөд, эмэгтэйчүүд эрчүүдийнхээ сайн ар тал болоод явахад нийгэм эрүүлжих шиг санагдана.

Эрчүүдийн баяр гэгддэг цэргийн баярын мэнд дэвшүүлье.